EEN WEEK IN GITARAMA

Een week geleden arriveerde ik in de “Hacienda of dreams”, en als alles verloopt zoals gepland, zal ik hier twee jaar lang mijn thuis hebben. Tricia Atherton en April Lyons zijn mijn huisgenoten, maar April gaat in november terug naar Australië. Dan zitten haar twee jaar erop. Zij is audiologe en heeft hier gewerkt met dove kinderen.
Alle volunteers zijn op heel veel verschillende manieren gehuisvest en als je de gemiddelde huisvesting als standaard neemt, hebben wij inderdaad totaal niet te klagen.

Het huis staat buiten de stad aan een landweg. Rondom ons wonen nogal wat mensen maar de manier waarop zij wonen, is in de verste verte niet te vergelijken met dit huis. VSO huurt het van een huizenbezitter, die zelf in Kigali woont. Voor Afrikaanse begrippen is het huis vrij luxe al heeft het een stenen vloer, is er geen stopcontact onbeschadigd en gaat de vlag uit als het water echt warm is.
Het is wel heel ruim en prettig ingedeeld. Je komt binnen door een stalen poort, die altijd op slot is. Rondom het terrein staan stenen muren met glasscherven en punten erop. Dat schrikt eventuele dieven behoorlijk af. Een tweede beveiliging is er in de vorm van Jean-Paul, onze guard. Hij woont op het terrein in een stenen gebouwtje zonder een enkel spoor van luxe. Voor licht is hij afhankelijk van ons. Als wij ’s avonds de lichten uitdoen, zit hij ook in het donker. Midden op het terrein staat ons huis met een overdekte waranda aan de voorkant en een aan de achterkant, waar de keuken is. Er is zelfs een buitenkraan en een stenen wasbak buiten. Daar doet onze ‘domestique’ (de huishoudster, die twee keer per week komt) de was, met de hand. Zij is een fantastische houskeeper want de was en het huis zien er uit om door een ringetje te halen als zij geweest is. Voor dit werk (2 dagen in de week) krijgt ze 20.000 RFR per maand (€25). Jean-Paul verdient iets meer (30.000 RFR= €37) maar hij komt dan ook iedere avond en blijft de hele nacht. Waar klagen wij over?!
Het is een schat van een man maar deze economische omstandigheden dwingen hem om ver van zijn gezin te leven. Een enkele keer komt zijn familie over, zijn vrouw Francine en twee hummels van kindertjes. Afgelopen zaterdag hebben wij met ze Afrikaanse thee gedronken (icyani d’Afrique), thee met gember en veel suiker maar echt niet onsmakelijk.
Verder hebben wij alle drie onze eigen badkamer(de ene met warm water gebruiken we gezamenlijk om te douchen) en onze eigen (behoorlijk grote) slaapkamer, alle drie met een flink raam waarvoor ook weer een ijzeren hekwerk. De bedden zijn heel prima en er zijn drie ingebouwde kasten om alles in op te bergen. Er staan standaard meubels in het huis waaronder een kolossaal bankstel.
Verder een heel regiment buffetkasten en dan de keuken. We hebben een gasfornuis op butagas, een elektrische cooker, een soort aanrechtje en een tafel om alles op klaar te maken.
En verder twee waterfilters want je kunt het water niet zo drinken. Je maakt het water in feite twee keer schoon, één keer door het te koken en als het is afgekoeld, gaat het door de filter. De smaak is niet geweldig maar het is in iedere geval betrouwbaar en je kunt het zo drinken. Om het lekkerder te maken, heb ik ananassyroop aangeschaft en dat bleek een goed idee.
Met mijn hele bagage + de spullen die ik in Kigali nog had gekocht van het geld dat VSO voor ons gereserveerd had om in te richten arriveerde ik dus vorige week woensdag op deze plek.
De eerste dagen moet je echt besteden aan het wennen aan je plek. Zodra je je neus buiten de poort steekt, wordt je van alle kanten aangegaapt, zowel door kinderen als door volwassenen. Een Muzungu (een blanke) is nog steeds een grote bezienswaardigheid in dit land; hele kleintjes schrikken zelfs van je witte gezicht en barsten in huilen uit. En ik ben een bijzondere Muzungu, want Rwandese vrouwen van mijn leeftijd dragen geen lange broeken, klimmen niet met een helm op achter op een moto (motorbike) en sjouwen niet met een rugzak door dit land.
Nee, die dragen de traditionele Afrikaanse kleding (wat overigens een heel mooi gezicht is), lopen niet zelden met een stok en dragen enorme vrachten op hun rug of op hun hoofd. Babies worden nog allemaal op de rug gedragen ((Gitarama is eigenlijk een groot soort dorp) en als ze heel klein zijn, wordt er een prachtig geborduurd wit lakentje overheen gehangen.
Rwandese mensen zijn dol op hun kinderen en die worden uitvoerig gekoesterd en geknuffeld.
Mijn homemate Tricia had heel erg haar best gedaan om mij het gevoel te geven dat ik heel welkom was. Ze haat eten koken maar ze had heerlijk eten gemaakt, er stond een kaars met lucifers in mijn kamer (voor als het licht uitvalt) en overal hingen stroken met hartjes erop (als een soort feestslingers).
De volgende dagen heb ik samen met Tricia besteed om de omgeving te verkennen en allerlei noodzakelijke boodschappen te doen. Je moet een bankrekening openen, een groene kaart aanvragen (dat is de werkvergunning voor het district), weten waar het busstation is enz.
Zaterdag bv. maakten we een wandeling in de omgeving van ons huis, aanvankelijk in gezelschap van een stuk of vijf buurtkinderen die, onverstaanbaar babbelend, gezellig meeliepen. Behalve eentje: die zei niets maar hield alleen maar angstvallig mijn hand of mijn mouw vast. Het was een mager, schriebelig jongetje van een jaar of vier. Toen we even stilstonden om een spelletje met ze te doen, zag ik het. Het jongetje was blind. Van zijn ogen zag je alleen het oogwit en zijn pupillen waren met een doorzichtig vlies overtrokken. We schrokken er allebei van, te meer omdat het jongetje Tricia absoluut niet bekend voorkwam. Mogelijk was hij ook doof want hij zei helemaal niets, geen enkel geluidje.
Aan het eind van het pad, maakten de kinderen duidelijk dat ze niet verder mee mochten; we namen afscheid en ons trof het warme, beschermende gebaar van het oudste meisje (niet ouder dan 6) waarmee het blinde jongetje weer naar huis terug werd begeleid. De eerste minuten zeiden we niet zoveel tegen elkaar. Tricia gaat informeren of het jongetje is opgenomen in het programma voor gehandicapte kinderen, dat in heel Rwanda een paar jaar geleden van start is gegaan.
De omgeving is onvoorstelbaar mooi, alleen gehavend. Er is veel te veel gekapt, zodat hele terrassen kaalgeslagen zijn. Dat betekent een ramp in de regentijd want veel te veel goede grond spoelt dan weg. Als je met de bus door het landschap rijdt, is het heuvel op en heuvel af ( le pays des Milles Collines). Zover als je kijken kunt heuvels en daartussen heel diepe valleien. En overal wonen mensen; bijna alles is in cultuur gebracht. Vergelijk het maar met Toscane, maar dan groener, grootser, weidser en veel en veel armer.

Inmiddels ben ik begonnen in mijn Office. Dat was een avontuur op zich. Een van mijn collega volonteers, Julia, ging mee want ook zij werkt daar. Voor de eerste keer is dat best heel prettig.
Stel je voor, je staat om plm, 6 uur op, eet en drinkt een kleinigheid en dan pak je je rugzak en je motorhelm. Ik heb er een draagband aan gemaakt, want als je op de moto plaatsneemt, heb je als onervaren passagier allebei je handen wel nodig.
Je verlaat het huis, sluit de poort achter je en klimt rechtsaf het pad op, een eindje naar boven. Onderweg kom je verschillende geiten (en geitjes) tegen, een klein, dik zwart varkentje aan een touw en wat mensen die ook ergens heen gaan (naar hun werk of naar hun veldje). “Mwaramutse” zeg je dan en dat kan betekenen: “heb je een prettige nacht gehad” of “goede morgen”. Het lijkt of iedereen chagrijnig is en donker kijkt (dat is ook niet zo moeilijk) maar als je dat zegt krijg je in de meeste gevallen een stralende glimlach terug.
Je klimt over de heuvel en daalt af naar de hoofdweg. Die is keurig geasfalteerd.
Dan houd je een moto aan. Die komt overigens vanzelf al naast je rijden. Je wenst hem goede morgen (mwaramutse) en vraagt hoe hij het maakt (amakuru). Dan spreek je een prijs af. Voor een ritje naar het busstation in Gitarama betaal je maganabiri (200) Rfr, ongeveer € 0,25. Je klimt op de moto, vraagt een helm (die hij altijd bij zich heeft) en de tocht begint. Bij het busstation is het om half 7 al heel druk, zeker met dit prachtige weer. Je koopt een kaartje voor de Volcano snelbus (igihumbi= 1000 Rfr) en die brengt je in een half uur, heuvel op en af naar karere Kamony (het district Kamony), tenminste, naar het begin van dit district. Het echte werk komt nu: vanuit de bus stap je over op, alweer een moto, die daar klaarstaat (het leuke is dat ze bijna als vanzelf klaarstaan). Je zet je eigen helm op want het is een lange tocht. De prijs is bekend (maganatanu = 500 Rfr) en je zoeft naar boven over een prachtige rode stoffige weg (plm. 8 km). Na ongeveer een kwartier stap je uit voor je Office dat tegelijkertijd gemeentehuis, politiebureau, immigratiedienst en kliniekje is. Je hebt dan een tocht door een schitterend landschap achter de rug maar het hotst en knotst wel behoorlijk. Ik moet zeggen, ik geniet ervan.
Het leven is hier vol afwisseling maar we moeten wel ons eigen feestje maken. Er is geen TV (je kunt wel films bekijken op je laptop) dus er zijn veel onderlinge bezoekjes van de volunteers die hier in de buurt wonen en we gaan vaak uit eten.
De restaurants zijn meestal erg sober maar het eten is vaak verrukkelijk en voor € 2,50 eet en drink je als een vorst. Er is genoeg keus. De salades bv. zijn verrukkelijk en de Rwandees houdt er erg van om ze heel mooi op te maken. Het zijn echte kunstwerkjes. Ook wordt er veel frites gegeten met soms een soort dunne tomatensaus. Ook dat smaakt prima. En verder is er “melanses”. Je gaat met je bord langs een heleboel dampende kookketels en schept een beetje van dit en van dat op je bord. Denk aan rijst, boontjes in allerlei variaties, een soort bananenpuree, vis (is erg goed) of geitenvlees. Dat laatste neem ik meestal niet omdat de geiten die verwerkt zijn, zo’n beetje van dezelfde leeftijd zijn als ik.

Het is een enorme cultuurschok en soms steekt er wel even iets van heimwee de kop op. Maar het land is zo onvoorstelbaar mooi. Als je ’s morgens met de bus naar boven rijdt en in de valleien de mist ziet hangen, de meest wonderlijke vogels ziet vliegen en daar tussendoor de mensen ziet voortbewegen, dan ben ik heel blij met deze geweldige kans.
En na gisteren ben ik om. Ik had een heel goed gesprek met de gezaghebbende education officer, in wiens dienst ik ben. Het was een buitengewoon open gesprek waarin hij duidelijk maakte dar hij heel blij was dat ik hem gedurende een langere tijd wilde helpen de boel goed op poten te krijgen, vooral m.b.t. management en organisatie.
Want deze DEO’s werken verschrikkelijk hard en weten niet hoe ze door alles heen moeten komen.
En op zo’n moment vind ik het een enorm geluk dat ik hier ben, eigenlijk een soort voorrecht.