De laatste loodjes....

Deze laatste twee maanden verlopen enigszins anders dan ik had verwacht. In plaats van druk in de weer te zijn met mijn trainingen en met allerlei conferenties, stond ik ineens op Schiphol in de druilerige regen met de armen van Gijs, mijn oudste kleinkind en die van mijn dochter om mij heen.
Ik hoop dat jullie het mij niet kwalijk willen nemen dat ik jullie niet allemaal geïnformeerd heb maar het ging ook zo erg vlug en het was maar voor een week.
Hoewel Arie natuurlijk al een hele tijd heel ziek was en we allemaal wisten dat het niet erg lang zou duren, had ik toch nog veel hoop hem in juli te kunnen zien en spreken. Maar het was niet zo. Op 18 mei is hij overleden en, hoe gek het ook klinkt, ik had daar van te voren al over nagedacht, zeker na de mails van Ine van de laatste weken. Met bijzonder veel hulp van VSO lukte het binnen een dag een ticket naar Amsterdam te bemachtigen. De week die daarop volgde, heb ik vooral aan Ine besteed en aan Thijs, Veer, Liesbeth, Alfred en de kinderen. En maandag 28 mei zat ik alweer in het vliegtuig terug naar Kigali. Het was een week vol gemengde gevoelens, maar het was een goede week.

De tijd voor de laatste loodjes voor de grote vakantie is aangebroken. Ook hier een periode vol gemengde gevoelens. We moeten als Gitarama groep afscheid nemen van een heleboel volunteers. Voor een aantal van ons zit de placementperiode er op en dat betekent dat we nu een periode van voortdurend afscheid nemen in gaan. In de loop van dit jaar heb je met een groot aantal mensen heel goede contacten opgebouwd en daar komt nu een eind aan.
In september komt de nieuwe lichting volunteers en dat betekent ook het begin van een heel nieuw proces.

Gisteren bv. realiseerden Karen en ik ons dat wij deze week onze laatste TMT hebben gegeven. De trainingen gaan wel door maar Karen gaat in augustus terug naar Schotland en ik blijf nog een jaar.
Onze samenwerking was geweldig en ook helemaal wederzijds; haar bijdrage aan het Time Management script was van grote waarde voor mij en voor haar was de mogelijkheid om mee te doen aan dit project heel erg waardevol omdat haar placement niet helemaal is wat zij er van verwachtte en er niet optimaal gebruik is gemaakt van haar grote talenten.
Deze laatste training werd door ons gegeven aan een aantal politie officiers van het Kigali Forensic Laboratory en wij waren daar op uitnodiging van Janneke, een van onze volunteers, die een placement heeft bij de Politie.

Het was voor ons een bijzondere ervaring omdat het geven van deze training aan politiemensen iets heel anders is dan wanneer je te maken hebt met mensen uit het onderwijs. Daarvoor hadden we van te voren het script bewerkt en herzien maar zelfs op de middagen na de training moesten we nog wijzigingen aanbrengen. Doordat het script behoorlijk flexibel is, blijkt dat mogelijk te zijn. De kern van de training is in ieder geval zo algemeen, dat hij voor heel veel verschillende groepen gebruikt kan worden. Dank aan David Allen en zijn “Getting Things Done”!

Een vervelend effect van mijn plotselinge vertrek naar Nederland is, dat een aantal trainingen, die voor juni gepland stonden, door mijn District Education Officer gecanceld zijn. Misschien had hij het idee dat ik langer weg zou blijven of waren er andere redenen, feit is dat ik nu zit met een aantal gaten in mijn agenda. Maar je leert hier heel goed je eigen “feestje” te bouwen, te improviseren en vooral heel creatief te zijn.
Daarom zal de komende tijd in het teken staan van de voorbereidingen voor het jaarlijkse ‘Gitfest’ (Gitarama feest, hier in de Hacienda), de voorbereidingen voor een aantal creatieve dagen met een grote school (3000 leerlingen) in de Shyogwe sector (waar de Nederlandse groep is gevestigd), een TMT van drie dagen in Byumba (in het noorden van Rwanda) en een Journée Pédagogique op een van ‘mijn’ scholen in Musambira sector.
En verder wil ik nog een bezoek brengen aan een streetchildren project in Cyangugu en een rondreis langs de 7 primary schools maken om het programma voor het volgende trimester (dat begint in september) te bespreken.
Als ik dit zo opschrijf, zie ik dat het maar goed is dat die trainingen gecanceld zijn; waar had ik anders de tijd voor al die andere activiteiten vandaan moeten halen?
Ook geven de komende weken mij de kans om een beetje voor Sinterklaas te spelen! Vorige week arriveerden op het vliegveld van Kigali 4 grote verhuisdozen met allerlei spullen die de scholen heel goed kunnen gebruiken. Twee dagen zat ik hier tussen de vouwblaadjes, viltstiften, pennen, perforators, nietmachines, rugzakjes, voetballen, kleurpotloden, waskrijtjes, boeken met vouwvoorbeelden, kortom, te veel om op te noemen en was ik bezig met het uitzoeken en sorteren van deze prachtige verzameling. In een bliksemactie zijn al deze spullen door kinderen en ouders van mijn ‘oude’ school Het Eiland in Zaandam bij elkaar gebracht en ga ik dit met een heel goed gevoel op de scholen verspreiden. Wat een geweldig cadeau!

Mijn trip langs de scholen heeft ook nog een ander doel. Vanuit de Unesco is een ambitieus programma gestart, het L3 programma. De bedoeling is om het lezen op de scholen van Rwanda te promoten door middel van allerlei projecten. Maar de problematische infrastructuur van dit land en het toch beperkte budget verhindert dat dit programma in korte tijd overal verspreid kan worden en ook dat alle scholen daarvan in gelijke mate zullen kunnen profiteren.
Daarom zijn er al door medevolunteers kleine bibliotheekprojecten ontwikkeld op scholen in de eigen districten. Een van deze projecten heb ik bezocht en het was geweldig om te zien hoe enthousiast dit initiatief werd begroet en werd uitgevoerd. Een van onze grootste zorgen is, dat alles wat wij hier tot stand proberen te brengen, ook enigszins blijvend zal blijken te zijn in de toekomst. Daarom, wanneer je een dergelijk project start, moeten er een aantal voorwaarden zijn om dit mogelijk te maken.
Er moet een Headteacher zijn die dit project wil dragen en er zijn/haar verantwoordelijkheid voor wil nemen.
Er moet iemand onder de teachers gevonden worden, die bereid is de medeverantwoordeljkheid voor dit project te dragen.
Er moet een goed beheer van de financiën zijn, zodat er geen geld aan de ‘strijkstok’ blijft hangen, vandaar dat wij als volunteers dit geld zelf beheren en uitgeven.
Er moet een ruimte gevonden worden om de bieb in op te stellen; er moeten een aantal kasten komen om alles in op te bergen; er moeten boeken worden aangeschaft (het liefst bij de uitgeverij in Rwanda zelf) en, als het mogelijk is, een solarpanel om ook lezen in donkere tijden mogelijk te maken.
Behoorlijk ambitieus dus, maar niet onrealistisch. Voor ongeveer € 1000 per school is dit realiseerbaar.
Inmiddels heb ik al een actieplan/budgetplan gestuurd naar een organisatie in Alkmaar, die af en toe dergelijke projecten voor een deel financiert. Iemand van deze organisatie had mij voor mijn vertrek al deze tip gegeven maar ik heb er niet eerder op gereageerd omdat ik eerst een goed idee wilde hebben van de noden en de mogelijkheden van Rwanda. En dat heb ik nu gevonden. Het is nu dus afwachten op de reactie van deze organisatie.
Een bibliotheekproject voor aan aantal basisscholen op heel afgelegen locaties, zonder stromend water en zonder elektriciteit moet een aansprekend doel zijn voor iedereen die vindt dat alfabetisering van kinderen, op een zo jong mogelijke leeftijd, belangrijk en noodzakelijk is. En ook de zekerheid dat iedere cent terecht komt op de plek waar het voor bestemd is, moet supporters over de streep kunnen trekken om een bijdrage te leveren.

Ik wil het voor nu even houden bij deze eerste aanloop. Grote kans dat jullie in toekomstige brieven behoorlijk uitgebreid geïnformeerd zullen worden over dit project. Maar voordat ik weet of ik kan beschikken over een klein startkapitaal, kan ik nog niet veel doen. Ik kan de scholen niet blij maken met een dooie mus en ik kan ook de Mayor, de Vicemayor en de DEO van mijn district nog niet informeren. Dat moet wel in de toekomst gebeuren want ik heb hun medewerking nodig voor het logistieke deel van deze onderneming; het district beschikt namelijk over vervoersmogelijkheden en technici. Op dit moment is het dus afwachten (maar ook dat is erg rwandees!).

Ik besluit deze brief weer met een ‘portret’. Het heeft alles te maken met het bovenstaande project en ik heb het geschreven naar aanleiding van het bezoek aan het ‘biebproject’ van Pauline, een van mijn VSO collega’s:

“Leeshonger”
Hij is ongeveer 8 jaar oud en zijn naam is Joseph.
Al de hele morgen heeft hij staan wachten en zodra de headteacher het lokaal heeft opengemaakt, struikelt hij naar binnen. De tijd van de examens is begonnen en de oudere kinderen zwoegen op de opgaven, die landelijk zijn vastgesteld.
Maar Joseph is nog niet aan de beurt, hij is nog te jong en daarom hebben de teachers op dit moment geen tijd voor hem.
Joseph is wel naar school gekomen, hoewel zijn vader allerlei klusjes voor hem had en ze hem thuis goed konden gebruiken. Maar Joseph had gehoord dat de bibliotheek vandaag open zou gaan en dat je een half uur de kans kreeg om in een echt boek te lezen. Geen studieboek maar een verhalenboek en Joseph kan bijna niet wachten. Hij staat te springen voor de boekenkast in de hoek van het lokaal.
Eerst moet iedereen in een bank gaan zitten. De ‘muzungu’ teacher legt het systeem uit. In het Engels en de headteacher vertaalt. Maar voor Joseph is dat niet nodig. Hij heeft zichzelf Engels geleerd en spreekt en verstaat het beter dan de leerlingen van P6.
Als hij aan de beurt is om een boek uit te zoeken, hoort en ziet hij niets meer. Een écht boek, niet een van de tekstboeken voor rekenen of natuurkunde, maar een boek met een spannend verhaal, het sprookje van de Leeuwenkoning.
Veel te vlug is het half uur om. Joseph moet zijn boek weer inleveren en wordt met zijn klas- genoten naar buiten gedirigeerd.
De volgende groep is aan de beurt, P4 maar Joseph maakt zich klein en valt niet op tussen de kinderen van de andere groep. Hij heeft zijn boek weer te pakken en is het volgend half uur totaal verdiept in het verhaal.
Maar als hij het voor de derde keer probeert, herkent de ‘muzungu’ teacher hem en met een lachend gezicht en een beslist gebaar neemt ze hem het boek af. “Nee, Joseph, nu zijn andere kinderen aan de beurt”.
Joseph knikt gedwee maar als ze even niet kijkt, grijpt hij zijn kans. Hij grist het boek van de plank en rent er mee naar buiten. Achter een flinke eucalyptus verstopt hij zich; hij is zó benieuwd naar de afloop van het verhaal.
Dan voelt hij een hand op zijn schouder; een zachte stem vraagt hem: “vind je het zó mooi?”
Hij schrikt en weet het eerste moment niet wat hij moet zeggen. “Houd je zo van lezen, Joseph?’ Verlegen knikt hij. “Je moeder is hier teacher. Hoe zou je het vinden als ze een paar keer in de week een boek voor je meeneemt?”
Joseph is té verrast om antwoord te geven maar aan zijn hele gezicht kun je zien dat dát precies is wat hij zo vreselijk graag zou willen.
Voor Joseph is deze morgen een nieuwe wereld opengegaan.

Hetty