Een nieuwe begin (2)

Lieve allemaal,
Een uurtje gelden heb ik Emmanuel, mijn Kinyarwanda teacher naar de poort gebracht en uitgezwaaid. Hij was de laatste van de bezoekers dit weekend, die ons huis kwamen inwijden. Klein en tenger, maar met enorm veel energie, daalt hij de lage heuvel af , die van ons huis naar de hoofdstraat van het dorp voert. Vandaar is het ongeveer 10 minuten lopen naar de hoofdweg en neemt hij de taxibus naar Gitarama. Ik heb hem voorgesteld de lessen te laten ophouden omdat Musambira wel wat verder van zijn huis af ligt en het gecompliceerder is om hier te komen maar daar wil hij niets van weten. We hebben in dit jaar een goede band opgebouwd en die wil hij niet zo maar kwijt.
Het hele weekend hadden we gasten, die ook overal verspreid door het huis bleven slapen. Zelf hebben we een eenpersoons matras aangeschaft en afgelopen vrijdag kwam Enias, de man van VSO die voor de distributie van spullen zorgt, een tweede matras brengen. Dus iedereen kan komen logeren, al moet je wel op de grond slapen.
Het huis is zo goed als helemaal ingericht. We hebben nogal wat spullen moeten aanschaffen maar het ziet er leuk en gezellig uit en het is beslist niet zo basic met z’n twee badkamertjes, een extra logeerkamer, een ‘keukenkamer’ en een kleine ‘store room’ voor de spullen die we nodig hebben om allerlei hulpmiddelen te maken. Daar worden de wc rollen en de kartons van koekjes bewaard. We kunnen alles gebruiken.
Het aanrecht en de kranen zijn buiten, zodat je als op een camping onder een afdak staat af te wassen. Maar met de temperatuur hier is dat geen straf. Op dit binnenplaatsje (een soort patio) staat ook het houtskool kacheltje, een ingenieus gemaakt kookapparaatje van blik dat je voor 2000 rfr (ongeveer € 2,50) op de markt kunt kopen. Handgemaakt en beslist heel nuttig want je kunt er o.a. het water voor de filter op koken en het bespaart een heleboel elektriciteit. Viateur, onze guard steekt het ’s avonds aan en de hele avond staat er water op te borrelen.
Vandaag was dat water overigens wel een probleem want heel Musambira zat zonder. Viateur ging er gewapend met de jerrycans op uit om water te halen en een uurtje later kwam hij terug, aan iedere hand een zware jerrycan. Er stond een hele rij en het had dus wel even geduurd voordat hij aan de beurt was. Maar voor 200 rfr hadden we onze watervoorraad weer aangevuld. Bovendien regende het op een zeker moment behoorlijk en ja, dan moet je gewoon even een emmertje buiten zetten. Met dat water kan ik mij morgenochtend vorstelijk douchen want het zit gekookt en wel in mijn Chinese thermoskan, die het de hele nacht lekker warm houdt.
Gisteren hebben Jane (een van de gasten) en ik nog wat inkopen in Gitarama gedaan: een rieten mand met bijpassende pot en een rieten mat voor onder het ‘zit’ gedeelte. Nu nog wat leuks hier en daar aan de wanden, een zelfontworpen boekenkast in de hoek en dan is de huiskamer compleet. De boekenkast laten we maken bij de plaatselijke timmerman en de kast moet ook plaats bieden aan onze kersverse printer. Die luxe hebben we ons veroorloofd omdat we toch wel behoorlijk ver van een aantal belangrijke basisvoorzieningen af zitten. Het was wel even een heel bedrag maar na een week van gebruiken kunnen we ons ons leven niet meer zonder voorstellen.
Het huis heeft een tuin rondom en is tegen allerlei nieuwsgierige ogen beschermd door een degelijke muur en een stevig ijzeren hek op ooghoogte. We kunnen zelfs ongestoord op ons terras onder de boog zitten en dat is heel prettig.
Afgelopen vrijdag is onze ‘umukozi’ aan het werk gegaan, een bescheiden vrouw van ongeveer 45 jaar, mama Diana. Twee keer in de week doet ze de was en dweilt ze de vloeren. Onze landlord, Diogène, is erg attent en heeft overal voor gezorgd.
We zitten midden in het dorp en dat merk je als je even je neus buiten de deur steekt. Maar de mensen beginnen ons te kennen en vinden het een hele gebeurtenis, twee van die Muzungu’s in hun dorp.
Bovendien zitten we midden tussen de scholen en op een steenworp afstand van het sector kantoor en dat draagt allemaal bij om te bevestigen dat de keus om te verhuizen en meer in de gemeenschap te gaan wonen, een goede is geweest.

De maanden oktober en november zijn heel vol en druk. Er moeten allerlei trainingen worden gegeven voordat de examenweken beginnen en dat brengt een hoop geregel en geplan met zich mee. Ook Margo, mijn huisgenoot, is enthousiast begonnen. Ze had een moeizame start want ongeveer drie weken na haar aankomst hier, overleed haar vader en moest ze terug naar Engeland. Het was niet helemaal onverwacht (hij was 95) maar niettemin…..
Ze is veertien dagen geleden teruggekomen en toen stond meteen de verhuizing op het programma. En dan merk je dat je te maken hebt met twee culturen en is het acclimatiseren een vrij ingewikkeld proces. Ik heb hetzelfde gemerkt toen ik terug kwam uit Nederland van de zomer en dan was ik nog wel voor mijn plezier weggeweest.
We hebben al een groot aantal schoolbezoeken afgelegd en een gezamenlijk trainingsdag gehouden dus is het werk ook voor haar echt begonnen.

Op 5 oktober werd hier uitbundig “Teachersday” gevierd, een internationaal gebeuren. Het evenement zou om 9 uur beginnen maar om half tien was er nog geen teacher te zien; alleen kwam iemand van de plaatselijke kerk ( alles vond plaats in de gemeenschapsruimte van de katholieke kerk) de gordijnen voor de gelegenheid omhangen. Maar om 11 uur kon alles van start gaan en werden er speeches gehouden en er werd gezongen, gedanst en lekker gegeten. Ik moest plaatsnemen aan de tafel voor de genodigden en werd vriendelijk maar beslist uitgenodigd om ook een speech te houden. Maar na een jaar Rwanda weet je wat er van je verwacht wordt.

Verder was oktober gevuld met een paar TM trainingen en het coachen van nieuwe collega’s. Daarvoor ga je bij ze op bezoek en slaap je op alle mogelijke matrassen, kussens van stoelen en allerlei andere ondergronden die er voor moeten zorgen dat de grond niet al te hard aanvoelt. Je doucht ’s morgens in de meest merkwaardige douchappartementen en je kijkt nergens meer van op, ook niet als er onverwacht tijdens het douchen een haastige kakkerlak oversteekt.

Ook november is de trainingenmaand; ik ga weer naar Cyangugu (het street childrens project)) om een vervolgtraining op de TM te geven en daar verheug ik me enorm op. Ook zal er hier in Kamonyi district hoogstwaarschijnlijk het komend jaar een SEN project van start gaan (SEN = Special Education Needs) om meer gehandicapte kinderen bij het onderwijs te betrekken. In dat kader hebben we al eens, onder leiding van de VSO/SEN specialist een trainingsochtend op een basisschool gehouden, speciaal gericht op de integratie van dove kinderen en het gebruik van gebarentaal. Ook de ouders van die kinderen waren aanwezig en er ging een wereld van mogelijkheden voor ze open. Nooit geweten dat er mogelijkheden waren om zinvol met je kind te communiceren.

En dan mijn bibliotheekproject. Inmiddels heb ik, dankzij KOOK en jullie gulle giften (waarvoor heel erg bedankt!) € 7000 bij elkaar en dat betekent dat 7 scholen ervan gaan profiteren. Na de vakantie, in januari, beginnen we met een aantal trainingen om leerkrachten en kinderen te leren hoe met boeken om te gaan en hoe het systeem zal gaan werken. De boekenkasten zijn besteld en dan gaan we op jacht naar goede, verantwoorde boeken. Ik wordt geholpen door Margo, mijn huisgenote die methodologie specialiste is en door Catherine, een andere VSO collega, die zich gespecialiseerd heeft in L3, een project van Unesco, dat er op gericht is de leesvaardigheid te bevorderen in ontwikkelingsgebieden en speciaal in Rwanda.
Op het gevaar af, vervelend te worden, geef ik hier nog maar eens het bankrekening nummer. We naderen nu eenmaal de maand van de cadeautjes en ik wil nog even verder sparen voor misschien wat zonnepanelen. ASN bank rek nr. 870159771 t.n.v. H.A.G. Franzani.

Tot over een paar weken! Op 2 dec. vlieg ik ’s avonds naar huis vanaf Kigali en land op 3 dec. op Schiphol. Ik heb wel even de tijd want 4 jan. 2013 ga ik weer voor 8 maanden terug.
Het zijn vier weken, en doorgaans vliegt de tijd, maar ik hoop echt de gelegenheid te hebben een aantal van jullie te zien en te spreken.

Tot december!

Hetty

Portret

Boom zonder schaduw

Overal kom je ze tegen, langs de weg, in de dalen, tegen de steile hellingen: de bananenbomen. Geschubde, dunne stammen, als uit de kluiten gewassen bamboestengels en zachtgroene, franjeachtige bladeren, die als slappe vlaggen naar beneden hangen.
Bananenbomen geven nauwelijks schaduw en beschutten ook niet tegen de regen.. Zodra de zon schijnt, richten ze hun takken omhoog en het blad vouwt zich langs de stam.
Als het regent, gaan de takken omlaag maar door de vele inkepingen in het blad wordt je nog natter dan je al was voordat je onder de boom ging schuilen.
Nee, beschutting kun je van een bananenboom niet verwachtebn maar dat is dan ook het enige dat hij je niet biedt. Voor het overige is een bananenboom een super- multitasker, nuttig voor bijna alles.
In de eerste plaats levert hij natuurlijk bananen. Voor het zover is, bloeit hij met paarse, knotsvormige bloemen. Niet echt mooi, wel interessant om te zien.
En dan komen de bananen: groot, groen en stevig, soms wel meer dan vijftig aan een kam. Ze worden groen geplukt en verwerkt tot ‘ imitoki’ bakbananen en bananenpap, flauw van smaak. Het is een in de verte aan banaan doen denkende substantie. En er wordt bier van gestookt, niet helemaal zuiver en met een hoog alcoholpercentage. Men drinkt het met een rietje. Bananenbier is niet duur maar werkt wel behoorlijk verslavend.
Als de bananen rijp zijn, kun je ze kopen in twee soorten: de ‘ gewone’ zoals wij ze kennen en de kleine zoete variant die op dikke kindervingertjes lijkt. Vooral de laatste is erg lekker.
Als alle vruchten geplukt zijn, blijft de boom over. Ook daar kun je van alles mee doen. Van de bladeren vouw je bv. met enige handigheid een plat hoedje. Dat vormt een prachtig houvast voor alles wat je op je hoofd wilt dragen. En gedroogd is het blad heel geschikt om te verwerken tot placermats, mandjes, portemonneetjes, voetballen en alles wat je nog meer kun vlechten en vouwen.
De nerven van de bladeren zijn zo stevig dat ze, gedraaid, als touw worden gebruikt.
Blijft de stam over. Omdat de Arbodienst hier nog in de kinderschoenen staat, kan de stam van de boom dienen als steiger, als ladder, kortom voor alles waar je lange dunne palen voor nodig hebt. Het nerftouw zorgt voor de verbinding.
Nergens wordt er zoveel gerecyceld als in Afrika. Alles is te gebruiken. Daarom zijn er bv. in Rwanda nauwelijks immense afvalhopen. Plastic zakken zijn verboden. Alles wordt in papier verpakt. En onze honing die we bij het plaatselijke winkeltje kopen, wordt verkocht in lege waterflesjes.
Voor de economie van Rwanda is de bananenboom onontbeerlijk en bovendien, niets is mooier dan de ochtendzon, die strijkt over een veld bananenbomen. Echt Afrika…