Sleuteljongen

Recycling is een onlosmakelijk onderdeel van de Rwandese samenleving, vandaar dat je verhoudingsgewijs weinig afval ziet. Alles is te gebruiken. Maar recycling gaat hier heel vaak gepaard met een geweldig vakmanschap.

Sleuteljongen
Gitarama heeft twee, markten, een grote en een kleintje. De grote is overdekt, je kunt er van alles kopen maar je hebt een vergunning nodig om je waar uit te stallen. Als je geen vergunning kunt bemachtigen, probeer je buiten de hekken toch wat te verkopen en je stelt je strategisch op met je wasbak vol groente en fruit. Want als de controleurs komen (die niet zelden politie meenemen) moet je maken dat je wegkomt.
Ik koop graag bij de ‘illegale’ vrouwtjes; ze zijn brutaal, maar gezellig en open en ze laten zich vrolijk de les lezen. Ze hebben een soort eigen dorpje gesticht, compleet met kleuterschool en ze wachten de hele dag met eindeloos optimisme op klanten.
“He, Muzungu!” roepen ze, “Avocado?”
“Sinitwa Muzungu” antwoord ik streng, maar met een grijns, “nitwa Harriët!” (Ik heet geen Muzungu, ik heet Harriët).
Dat vinden ze leuk en onmiddellijk begint iedereen zich voor te stellen: “Nitwa, Laetitia, nitwa Appolonaria, nitwa…..”
En ik koop bij allemaal iets: avocado, tomaten, uiten en kleine groene aubergines, die een beetje bittere smaak hebben maar lekker zijn in een stoofschotel.
En ze zetten me niet af, daarvoor ken ik na een jaar Rwanda de prijzen te goed. “Oya, oya”, roep ik “ ni menshi!” (nee, nee, te veel, zakken!) Ze lachen uitbundig en ik krijg m’n uien, tomaten en andere waar voor een redelijk bedrag.
De markt is een avontuur en voldaan neem ik afscheid, met een tas vol groente voor, omgerekend, anderhalve euro!

De kleine Gitaraamse markt is totaal anders. Gelegen aan de andere kant van de stad, vlak bij de moskee (die op een Efteling bouwsel lijkt), onoverdekt en met andere spullen. Voor deze markt is geen vergunning nodig. Natuurlijk kun je er de gebruikelijke groente krijgen maar er zijn ook veel gereedschappen, pannen, gevlochten matten en manden en allerlei houten keukenspullen te koop.
Hier vond ik mijn sleuteljongen…
Omdat Margo, mijn nieuwe housemate tijdelijk in ons huis in Nyamabuye verbleef (vóór de verhuizing) had ze twee sleutels nodig.
Tricia gaf me de tip: ga maar eens naar de kleine markt, daar doen ze wonderen met sleutels.
Bij de ingang, in de volle zon, zit een jongen van een jaar of achttien achter een krat. Hij heeft er een plank op gelegd bij wijze van tafel en daarop ligt zijn gereedschap uitgestald: een kleine roestige bankschroef, wat vijlen en een schroevendraaier, die zijn tweede levensfase is ingegaan; vroeger had de schroevendraaier een handvat, maar dat is er al lang niet meer. Het overgebleven deel zit geklemd in een oude deurkruk en wordt met behulp van kunstig gebogen en gelast ijzerdraad muurvast op z’n plaats gehouden. Je kunt er alles mee doen wat je van een normale schroevendraaier kan verwachten, dus waarom zou je een nieuwe aanschaffen?
Ik maak hem duidelijk wat ik wil: twee kopieën van twee verschillende sleutels. Met kennersblik bekijkt hij de modellen en knikt: ja, hij heeft ze in voorraad. Uit een bak vol met oude roestige sleutels van allerlei formaat vist hij er twee die qua ‘baard’ een beetje in de buurt komen.
En dan begint het edelste handwerk dat ik ooit zag. Hij vijlt, zaagt en schuurt bijna een uur lang, uiterst geconcentreerd en door niets af te leiden. Zweet parelt op zijn voorhoofd, zijn neus glimt maar hij kijkt niet op of om. Af en toe plaatst hij een van mijn toekomstige sleutels in de bankschroef maar het meeste is echt puur handwerk. Ademloos volg ik zijn verrichtingen. Dit is vakmanschap van de bovenste plank. Hier kan geen enkele geavanceerde West-Europese sleutelmachine tegenop.
Een oud brandkastslot dient als mal. Als de sleutel ‘to be’ daar soepel in beweegt, is hij klaar. Zo niet, dan valt er nog iets te vijlen of te schuren. Na ongeveer drie kwartier is hij tevreden en overhandigt mij met een voldaan gezicht de sleutels. Algehele kosten: 2000 RFR (2 ½ euro), inclusief materiaal.
Op het gevaar af de markt te bederven, geef ik hem 500 extra want ik ben echt onder de indruk. Hij straalt, een goeie dag!
En dan ga ik naar huis en ben heel benieuwd of het werkelijk passende sleutels geworden zijn. Zonder enige moeite maak ik de poort en de voordeur van het huis open.
Vakmanschap is meesterschap!